Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 r.

Bunt robotników i mieszkańców stolicy Wielkopolski wynikał głównie z trudnych warunków życia, które były konsekwencją realizacji planu sześcioletniego. W czwartek, 28 czerwca 1956 roku, o godzinie 6:30, rozległ się dźwięk głównej syreny w Zakładach im. Józefa Stalina w Poznaniu (wtedy znane jako Zakłady Przemysłu Metalowego Hipolita Cegielskiego). Dla zgromadzonych tam robotników, którzy byli niezadowoleni ze swojej sytuacji materialnej, rozczarowani pogarszającymi się warunkami pracy i ignorowaniem ich żądań przez władze, był to sygnał do rozpoczęcia manifestacji. W ciszy opuścili zakłady i wyruszyli w pochodzie w kierunku centrum Poznania, w stronę siedzib władz, aby zmusić je do podjęcia rozmów i ustępstw mających na celu poprawę warunków pracy i życia. "Na czele pochodu szły kobiety pracujące przy szlifowaniu ręcznym pudeł wagonów. Były one obdarte, wychudzone, chodzące w wykoślawionych drewniakach - wyglądały jak prawdziwe katorżniczki. Za nimi szli pracownicy montażu i spawacze. Podążaliśmy spokojnie, bez żadnych okrzyków" - wspominał jeden z uczestników.


Podczas protestów manifestujący wyrażali nie tylko postulaty socjalne, ale również haseł o charakterze patriotycznym i antykomunistycznym. Robotnicy, podczas rozmów z przedstawicielami władz, domagali się przybycia przywódców partii do stolicy Wielkopolski. Demonstranci zajęli budynki Miejskiej Rady Narodowej i Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Gdy rozeszła się plotka o aresztowaniu ich przedstawicieli podczas rozmów z władzami, tłum ruszył w kierunku więzienia, gdzie zdobył broń i amunicję. W tym samym czasie inna grupa protestujących skierowała się w stronę lokalnej siedziby Urzędu Bezpieczeństwa. W tym miejscu oddano pierwsze strzały w kierunku robotników, co rozpoczęło zbrojne starcia na ulicach. Walki trwały do późnych godzin nocnych.

Następnego dnia, 29 czerwca, w zakładach pracy trwał strajk. Równocześnie władze wysunęły na ulice wojsko i czołgi. W brutalnej pacyfikacji miasta uczestniczyli również funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej i żołnierze Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego. Podczas walk robotnikom udało się zniszczyć lub uszkodzić kilkadziesiąt czołgów. Ostatnie starcia zakończyły się rankiem 30 czerwca. Bilans był tragiczny, zginęło co najmniej 79 osób, a ponad 600 zostało rannych. Śmierć poniosło również pięciu żołnierzy, żołnierz KBW, trzech funkcjonariuszy UB oraz jeden funkcjonariusz MO.

Czerwiec '56 stał się pierwszym z tzw. "polskich miesięcy" - symbolicznych określeń dla kolejnych fal protestów społecznych przeciwko komunistycznej władzy. Niedługo potem nadeszły Październik '56, Marzec '68, Grudzień '70, Czerwiec '76 i Sierpień '80, które stały się symbolami oporu wobec komunistycznego reżimu.

Z okazji 50. rocznicy wybuchu powstania, Sejm ustanowił dzień 28 czerwca Narodowym Dniem Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956, oddając w ten sposób hołd tym, którzy "mieli odwagę sprzeciwić się złu i walczyć o wolną, niepodległą i sprawiedliwą Polskę".